Laboratorio di analisi testuale   I Consoli romani sconfiggono gli Equi Dum apud Antium haec geruntur, interim Aequi, robore iuventutis praemisso, Tusculi arcem improvise nocte capiunt: cum reliquo exercitu haud procul moenibus Tusculi considunt. Hac re celeriter Romam nuntiata et ab Roma in castra Antium perlata, movent Romanos. Consul Fabius, omissis omnibus rebus, praedam ex castris raptim Antium convehit; ibi modico praesidio relicto, citatim (“rapidamente”) agmen Tusculum ducit. Nihil praeter arma milites secum ferre ; commeatum ab Roma consul Cornelius subvehit. licet Aliquot menses Tusculi bellatum est. Parte exercitus consul castra Aequorum oppugnabat, sed vi nunquam eo subiri potuit: fames postremo inde detraxit hostem. Postquam ad extremum ventum est, Aequi inermes nudique omnes sub iugum a Tusculanis missi sunt. Hos, dum ignominiosa fuga domum se recipiunt, Romanus consul in Algido monte consecutus est, ad unum omnes occidit. Et alter consul, pulso hoste, et ipse ab Urbe profectus est. (da Livio) è un verbo impersonale, usato quindi solo alla terza persona singolare, che significa: “è lecito”, “è permesso”, “è possibile” e si costruisce con il della persona; può reggere la proposizione infinitiva o completiva al congiuntivo ( Unità 33). Eccone degli esempi: LICET, LICUIT, LICĒRE dativo ▶ (Motto latino) a. Semel in anno licet insanire (Cic.) b. Vixit tam diu quam licuit in civitate bene beateque vivere (Horat.) c. Laetus deget cui licet in diem dixisse : vixi Completa la traduzione delle tre frasi di esempio nel box linguistico. AT1 Una volta all’anno  a.   Visse tanto a lungo quanto  b.   Trascorre la vita lieto colui  c.   Trasforma al perfetto i verbi che nel brano sono al presente e trasforma al presente quelli che sono all’imperfetto e al perfetto. AT2 Trascrivi i verbi impersonali e traducili. AT3   Verbo impersonale Traduzione a.     b.     c.     Trasforma all’attivo la seguente frase. AT4 Aequi inermes nudique omnes sub iugum a Tusculanis missi sunt. a.    >> pagina 360  Trasforma al passivo le frasi seguenti. AT5 Tusculi arcem improvise nocte capiunt. a.   Commeatum ab Roma consul Cornelius subvehit. b.   Parte exercitus consul castra Aequorum oppugnabat. c.   Fames postremo inde detraxit hostem. d.   Traduci il brano sul quaderno. AT6 Prova con   Cesare   Traduzione interattiva Il brano è tratto dal , in cui Cesare racconta della guerra contro Pompeo. Petreio e Afranio sono gli ambasciatori di Pompeo in Spagna. Cesare riporta le loro argomentazioni a favore di un attacco militare in pieno giorno e non di notte: le tenebre infatti rendono i soldati più timorosi e meno disposti a svolgere il proprio dovere; di giorno, invece, davanti agli occhi di tutti e soprattutto dei tribuni e dei centurioni, ognuno è spinto a combattere dal senso di vergogna. Inoltre, solo in questo modo si sarebbe salvato il grosso dell’esercito e si sarebbe raggiunto il luogo che si voleva conquistare. De bello civili Gli ambasciatori di Pompeo vogliono sferrare un attacco Disputatur in consilio a Petreio atque Afranio et tempus profectionis quaeritur. Plerique censebant noctu iter facere et posse prius ad angustias veniri. Alii, quod pridie noctu conclamatum erat in Caesaris castris, argumenti sumebant loco non posse clam exiri. [Dicebant] Circumfundi noctu equitatum Caesaris atque omnia loca atque itinera obsidere; nocturnaque proelia opportuna non esse: perterritum militem in civili dissensione timori magis quam religioni consulere. At lucem multum per se pudorem omnium oculis, multum etiam tribunorum militum et centurionum praesentiam afferre; his rebus coerceri milites et in officio contineri. Quare opus esse interdiu perrumpere: etsi aliquo accepto detrimento, tamen summa exercitus salva locum capi posse. Haec vincit in consilio sententia, et prima luce postridie constituunt proficisci.