Laboratorio di analisi testuale   I Britanni Britanniae pars interna ab eis incolitur quos natos in insula ipsi memoria proditum esse dicunt, maritima ab eis, qui praedae ac belli causa ex Belgio transierunt - qui omnes fere eis nominibus civitatum appellantur, quibus orti ex civitatibus eo pervenerunt - et bello illato ibi permanserunt atque agros colere coeperunt. Hominum est infinita multitudo crebraque aedificia fere Gallicis consimilia, pecorum magnus numerus. Utuntur aut aere aut nummo aureo aut taleis ferreis ad certum pondus examinatis pro nummo. Nascitur ibi plumbum album in mediterraneis regionibus, in maritimis ferrum, sed eius exigua est copia; aere utuntur importato. Materia (“legname”) varia, ut in Gallia, est, praeter fagum atque abietem. Leporem et gallinam et anserem gustare non putant; haec tamen alunt animi voluptatisque causa. 1 fas (da Cesare) : è il participio perfetto di , che significa “pesare”; l’intera espressione “ad certum pondus examinatis” vale “di un certo peso”. 1. examinatus examinare Completa la tabella riportando i verbi che trovi nel brano all’indicativo nella forma attiva (quindi non i passivi e non i deponenti), analizzali e scrivi nelle colonne a fianco le forme corrispondenti del congiuntivo imperfetto e presente. Le forme verbali uguali vanno considerate una sola volta. AT1   Indicativo Tempo e persona Congiuntivo presente Congiuntivo imperfetto a.         b. transierunt perfetto 3 p. p. a transeant transirent c.         d.         e.         f.         g.         h.          >> pagina 390  Di ognuno dei verbi elencati nell’esercizio AT1 scrivi adesso le persone indicate all’indicativo e congiuntivo presente e imperfetto. AT2   Persona Indicativo presente Congiuntivo presente Indic. imperf. Congiuntivo imperfetto a. 1 p. s. a         b. 2 p. s. a transis transeas transibas transires c. 1 p. p. a         d. 2 p. p. a         e. 2 p. s. a         f. 1 p. s. a         g. 2 p. p. a         h. 1 p. p. a         Riporta nella tabella tutti i verbi all’indicativo nella forma passiva (compresi i deponenti) e scrivi nella colonna a fianco la forma corrispondente del congiuntivo imperfetto e presente. Attenzione: considera una volta sola le forme verbali uguali. AT3   Indicativo Congiuntivo presente Congiuntivo imperfetto a.       b.       c.       d.       Scrivi il paradigma dei verbi da cui da cui derivano i participi passati “orti” (3 riga) e “illato” (4 riga). AT4 a a a.                                                                                                                                                                       b.                                                                                                                                                                        >> pagina 391  Di ognuno dei quattro verbi riportati nella tabella dell’esercizio AT3, scrivi adesso le persone date all’indicativo e congiuntivo presente e imperfetto. AT5     Indicativo presente Congiuntivo presente Indicativo imperfetto Congiuntivo imperfetto a. 1 p. s. a         2 p. s. a         b. 2 p. s. a         1 p. s. a         c. 1 p. p. a         2 p. p. a         d. 2 p. p. a         1 p. p. a         Trasforma all’attivo la proposizione: «Britanniae pars interna ab eis incolitur». AT6   Riscrivi le seguenti frasi, facendole dipendere dalla reggente «Caesar credebat». AT7 ibi permanserunt atque agros colere coeperunt. a.   utuntur aut aere aut nummo aureo aut taleis ferreis. b.   Coniuga al congiuntivo presente e imperfetto i due verbi di cui hai scritto il paradigma nell’esercizio AT4. AT8 Congiuntivo presente Congiuntivo imperfetto Verbo: Verbo: Verbo: Verbo:                                                         Traduci il brano sul quaderno. AT9  >> pagina 392  Prova con   Cesare   Traduzione interattiva Nel sesto libro del , Cesare interrompe il resoconto delle sue campagne militari e dedica alcuni capitoli alla descrizione dei costumi delle popolazioni della Gallia e della Germania. Lo scrittore non è spinto dalla curiosità o da un qualche interesse scientifico, ma gli preme di informare il Senato di Roma sulle leggi, le usanze, le istituzioni, il valore dei nemici, in quanto la conquista di popoli con una cultura e un’organizzazione sociale, per quanto inferiori ai Romani e destinati a essere sottomessi, rende l’impresa di Cesare ancora più gloriosa e fa acquistare prestigio e onore a lui che la compie. De bello Gallico I costumi dei Galli Quoniam ad hunc locum perventum est, non alienum esse videtur de Galliae Germaniaeque moribus et quo differant hae nationes inter sese proponere. In Gallia non solum in omnibus civitatibus atque in omnibus pagis partibusque, sed paene etiam in singulis domibus factiones sunt, earumque factionum principes sunt qui summam auctoritatem eorum iudicio habere existimantur, quorum ad arbitrium iudiciumque summa omnium rerum consiliorumque redeat. Itaque eius rei causa antiquitus institutum videtur, ne plebs contra potentes auxili egeret: suos enim quisque opprimi et circumveniri non patitur, neque, aliter si faciat, ullam inter suos habet auctoritatem. Haec eadem ratio est in summa totius Galliae: namque omnes civitates in partes divisae sunt duas. 1 2 In omni Gallia eorum hominum, qui aliquo sunt numero atque honore, genera sunt duo. Nam plebes paene servorum habetur loco, quae nihil audet per se, nullo adhibetur consilio. Plerique, cum aut aere alieno aut magnitudine tributorum aut iniuria potentiorum premuntur, sese in servitutem dicant nobilibus: in hos eadem omnia sunt iura, quae dominis in servos. […] Alterum genus est equitum. Hi cum est usus atque aliquod bellum incidit - quod ante Caesaris adventum quotannis fere accidere solebat -, omnes in bello versantur, atque eorum ut quisque est genere copiisque amplissimus , ita plurimos circum se ambactos clientesque habet. Hanc unam gratiam potentiamque noverunt. 3 4 (da Cesare) in che cosa differiscono (proposizione interrogativa indiretta con il verbo al congiuntivo). 1. quo differant : : introduce una proposizione finale negativa, che ha il verbo al congiuntivo, ; qui è la spiegazione del precedente complemento di fine: . Traduci: “affinché… non avesse bisogno…”. 2. ne egeret eius rei causa : e quanto più uno di loro è potente… 3. atque eorum ut quisque amplissimus : è il servo stipendiato. 4. ambactos ambactus